Here is your text translated into Azerbaijani while keeping all code and links unchanged:
—
31 Mart – Azərbaycan Respublikasında Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi anılır və 1918-ci ilin mart ayında ermənilər tərəfindən azərbaycanlılara qarşı törədilmiş qanlı qırğın qurbanlarının xatirəsini əks etdirir.
1917-ci ildə Rusiyada Oktyabr İnqilabından sonra bolşeviklər Bakıda hakimiyyəti ələ keçirdilər və erməni millətçi partiyası Daşnaksütyunu müttəfiq kimi qəbul edərək vəziyyətdən istifadə etməyə çalışdılar. Rusiya bolşeviklərinin lideri Vladimir Lenin etnik erməni Stepan Şaumyanı Qafqaz üzrə Fövqəladə Komissar təyin etdi.
Martın faciəli hadisələrinin başlanğıcında Bakı Soveti və Daşnaksütyun Partiyası “inqilaba qarşı ünsürlərə qarşı mübarizə” bəhanəsi ilə azərbaycanlıları Bakı quberniyasında tamamilə məhv etməyi planlaşdırdı. Stepan Şaumyanın etiraflarına görə, bu qırğında Bakı Sovetinin 6000 silahlı əsgəri və Daşnaksütyun Partiyasının 4000 silahlı döyüşçüsü iştirak etmişdir. 30 mart tarixində erməni-bolşevik birləşmələri Bakını gəmilərdən intensiv atəşə tutdu. Daha sonra silahlı daşnaklar azərbaycanlıların evlərinə hücum edərək onları yalnız etnik mənsubiyyətlərinə görə amansızcasına qətlə yetirdilər. Bu dövrdə Bakı şəhərində erməni-bolşevik birləşmələri 20,000-dən çox azərbaycanlı mülki şəxsi məhv etdilər.
Azərbaycanlılara qarşı Daşnaksütyun tərəfindən həyata keçirilən soyqırımı yalnız Bakı ilə məhdudlaşmadı. Qısa müddət ərzində ermənilər Şamaxı, Quba, İrəvan, Zəngəzur, Qarabağ, Naxçıvan və Qarsda da qətliamlar törətdilər. 1918-ci ilin ilk beş ayında yalnız Quba bölgəsində 16,000-dən çox insan misilsiz qəddarlıqla öldürüldü; 167 kənd dağıdıldı, bunlardan 35-i bu günədək bərpa olunmayıb. Ermənilər eyni zamanda Quba şəhərində yerli yəhudiləri də qətlə yetirdilər.
1918-ci ilin mart qırğını məqsədyönlü şəkildə planlaşdırılmış və etnik təmizləmə siyasətinə əsaslanan amansız bir cinayət idi.
1918-ci ilin mart hadisələri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) elan edildikdən sonra diqqət mərkəzinə çevrildi. 15 iyul 1918-ci ildə AXC tərəfindən azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilən zorakılığı araşdırmaq üçün Fövqəladə İstintaq Komissiyası (FİK) yaradıldı. Bu komissiyanın mühüm xüsusiyyəti o idi ki, tərkibində dövrün ən yaxşı hüquqşünasları – ruslar, yəhudilər, polyaklar, gürcülər və hətta ermənilər də yer alırdı. Toplanmış sübutlara əsaslanaraq, FİK dinc əhaliyə qarşı müxtəlif cinayətlər törətməkdə ittiham olunan 194 nəfər barəsində 128 hesabat və iddia layihəsi hazırladı. Beləliklə, avqust ayının ortalarında Bakıda 24 nəfər, Şamaxıda isə təxminən 100 nəfər həbs edildi. Bu, azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırımı siyasətinə siyasi və hüquqi qiymət verilməsinə yönəlmiş ilk cəhd idi. Lakin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu bu işin tamamlanmasına imkan vermədi.
Azərbaycan 1991-ci ildə müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra 1918-ci il mart soyqırımına siyasi qiymət vermə prosesini yenidən başlatdı və AXC-nin yarımçıq qalmış ədaləti bərpa etmək cəhdlərini davam etdirdi. Faciənin 80-ci ildönümü ərəfəsində ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən imzalanmış Fərman ilə 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan edildi. Bu Fərman XX əsrin əvvəllərində azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırımı cinayətlərinə siyasi və hüquqi qiymət verilməsi üçün əsas sənəd oldu.
Azərbaycanlıların Soyqırımı Gününün anılması dünya ictimaiyyətinin diqqətini keçmişdə və bu gün azərbaycanlılara qarşı törədilmiş qırğınlar və etnik təmizləmə faktlarına yönəldir.
1980-ci illərin sonlarından başlayaraq Azərbaycana qarşı müharibə başladan və ərazilərini işğal edən Ermənistan mart qırğınının davamı olan siyasətini icra edərək, Ermənistanda və işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarında bir milyondan çox azərbaycanlını etnik təmizləməyə məruz qoymuş, Xocalı soyqırımı da daxil olmaqla çoxsaylı müharibə cinayətləri, insanlığa qarşı cinayətlər və soyqırımı aktları törətmişdir.
101-ci il dönümündə mart qırğınının günahsız qurbanlarını yad edərək, biz Ermənistanın azərbaycanlılara qarşı davamlı soyqırımı, insanlığa qarşı cinayətlər, irqi ayrı-seçkilik və etnik təmizləmə siyasətini qətiyyətlə pisləyirik və bu cür qeyri-insani cinayətlərin təkrarlanmasının qarşısını almaq üçün Ermənistanın cəzasızlığına son qoyulmasının vacibliyini bir daha vurğulayırıq.